Konserwacja nagrobków w kwaterze 20.
Umiejscowienie prac
Kwatera dwudziesta i dwudziesta szósta powstały w 1859 roku jako rezultat starań asymilatorów warszawskich. Są one miejscem pochówku wielu wybitnych osób, które na trwałe zapisały się w historii Warszawy, a nawet historii Polski. Odnajdziemy tam mauzolea oraz groby warszawskich przemysłowców (Lesserów, Bergsonów, Levy’ch, Wawelbergów, Fajansów), księgarzy oraz wydawców (Orgelbrandów, Glücksbergów, Merzbachów, Gabriela Centnerszwera, Jakuba Mortkowicza i in.), bankierów, lekarzy, pisarzy, działaczy politycznych i społecznych. Groby zasłużonych dla gminy żydowskiej i dla Warszawy różnią się między sobą, często znakiem pozwalającym rozpoznać, czy zmarły należał do rodziny tradycyjnej, czy zasymilowanej (tzw. „postępowej”), był rodzaj pomnika. Bogate rodziny zasymilowane wystawiały swoim zmarłym pomniki w rozmaitych stylach obowiązujących w danej epoce (egipski, modernistyczny, empire itp.). Nagrobki wykonywane były nie z piaskowca, który był najczęstszym materiałem dla grobów tradycyjnych, lecz z granitu lub różnych odmian marmuru, sprowadzanych niekiedy aż z zagranicy. Na tych grobach najczęściej spotykamy napisy w języku polskim i niemieckim, niekiedy rosyjskim jak i hebrajskim, a także ornamenty zaczerpnięte z tradycji nie – żydowskiej. Zdarzało się, że rodziny zasymilowane zamawiały wykonanie pomnika u nie -żydowskich artystów. Nekropolia żydowska na Woli stanowi wyjątkowo bogatą galerię sztuki sepulkralnej. Oprócz tradycyjnych macew i prostych w swej architekturze oheli, nad grobami zamożnych przedsiębiorców, kupców, działaczy politycznych i społecznych, a także artystów, zaczęto wznosić grobowce o wyszukanej formie i wysokich walorach artystycznych. Nagrobki wykonane z marmuru krystalicznego, znajdujące się w kwaterach dwudziestej i dwudziestej szóstej, pochodzące z XIX i początku XIX wieku mają zróżnicowaną, wieloelementową formę. Motywami najczęściej wykorzystywanymi są: kolumna o gładkim bądź kanelowanym trzonie, w niektórych przypadkach oplecione wieńcem, niekiedy bywa ona ułamana posadowiona na cokole i podstawie, obelisk posadowiony na cokole i podstawie, stela, sarkofag bądź kamienna trumna. Ze względu na unikalny, reprezentacyjny charakter obu kwater nagrobki tam się znajdujące powinny zostać otoczone szczególną opieką. Zaniedbane przez wiele lat wymagają podjęcia natychmiastowej interwencji konserwatorskiej, która zahamuje postępujące zniszczenia, a tym samym pozwoli zachować je w oryginalnej formie dla następnych pokoleń.
Lista obiektów poddawanych pracom:
- Nagrobek Zofii Goldstand, Kwatera 20, Rząd 1, Numer 6;
- Nagrobek Felicji Goldstand, Kwatera 20, Rząd 1, Numer 8;
- Nagrobek Stefanii Flam, Kwatera 20, Rząd 1, Numer 13;
- Nagrobek Eleonory Broder, Kwatera 20, Rząd 1, Numer 1;
- Nagrobek Józefy Guttmann, Kwatera 20, Rząd 1, Numer 15;
- Nagrobek Mikołaja Guttmanna, Kwatera 20, Rząd 1, Numer 16
- Nagrobek Heleny Bersohn, Kwatera 20, Rząd 2, Numer 1;
- Nagrobek Zygmunta Bersohna, Kwatera 20, Rząd 2, Numer 3;
- Nagrobek Justyny Berg, Kwatera 20, Rząd 2, Numer 4;
- Nagrobek Stanisława Salingera, Kwatera 20, Rząd 2, Numer 5;
- Nagrobek Melanii Janasz, Kwatera 20, Rząd 2, Numer 7;
- Nagrobek Tadeusza Flaum, Kwatera 20, Rząd 2, Numer 9;
- Nagrobek Teofili Rosenbluma, Kwatera 20, Rząd 2, Numer 10;
- Nagrobek Alfreda Bersohna, Kwatera 20, Rząd 3, Numer 1;
- Nagrobek Adolfa Gradenwitza, Kwatera 20, Rząd 3, Numer 3;
- Nagrobek Kazia Gradenwitza, Kwatera 20, Rząd 3, Numer 4;
- Nagrobek Reginy Gradenwitz, Kwatera 20, Rząd 3, Numer 5;
- Nagrobek Karoliny Flatau, Kwatera 20, Rząd 3, Numer 6;
- Nagrobek Henryka Rosena, Kwatera 20, Rząd 3, Numer 9;
- Nagrobek Szymona Rosena, Kwatera 20, Rząd 3, Numer 10.
Planowane zakończenie prac: IV kwartał 2024 r.
Prace realizowane są zgodnie z pozwoleniem Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków oraz pod nadzorem Komisji Rabinicznej ds. Cmentarzy.
_____
Konserwacja obiektu realizowane przez Fundację Dziedzictwa Kulturowego ze środków pozyskanych dzięki dotacji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego na zasilenie funduszu wieczystego Fundacji Dziedzictwa Kulturowego
przeznaczonego na prace na Cmentarzu Żydowski przy ul. Okopowej w Warszawie.
